Ο Ψηλορείτης, δεν αποτελεί μόνο ένα γεωλογικό αρχείο εκατομμυρίων ετών, αλλά κι έναν εμβληματικό προορισμό με ιστορία και παραδόσεις αιώνων. Οι γεωλογικές διαδικασίες που διαμόρφωσαν το ανάγλυφο του βουνού – όπως η τεκτονική δραστηριότητα (ρήγματα=σπασίματα στο φλοιό) και η καρστική διάβρωση (διάλυση του ασβεστόλιθου από το νερό) – επηρέασαν και την ανθρώπινη δραστηριότητα, καθώς καθόρισαν τις πρώτες ύλες, τις παραδόσεις, την αρχιτεκτονική, ακόμη και τον τρόπο ζωής των κατοίκων.